Przystępujemy do pracy - przepis na dramę! :)

A teraz trochę mniej naukowo! (:

Przepis na dramę! (:

1. Określ grupę, z jaką będziesz pracować - liczbę członków, ich wiek, możliwości, doświadczenia, zainteresowania.

2. Sformułuj cel dramy - nazwij problem, który należy rozwiązać w trakcie zajęć, określ temat lub materiał, który stanie się punktem wyjścia do zajęć.

3. Dopasuj techniki dramowe.

4. Zorganizuj miejsce spotkań - może to być zwykła sala lekcyjna, pamiętamy o tym, żeby poprzesuwać ławki i stoliki. Pamiętaj, żeby nie organizować spotkać w hallach czy świetlicach, bo może to rozpraszać uczestników.

5. Zaplanuj spotkanie na max. 1,5h - im dłuższe zajęcia, tym większe zmęczenie uczestników, a co za tym idzie trudności z koncentracją.

6. Nie stawiaj zbyt wysokiej poprzeczki - pamiętaj, że na pierwszych zajęciach należy wprowadzać proste techniki i realizować je w małych zespołach bądź w parach. Sprzyja to zdyscyplinowaniu uczestników podczas tych spotkań. 

7. Wykonuj ćwiczenia w kręgu (o ile jest to możliwe) - unika się w ten sposób rozproszenia uczniów, niepotrzebnego rozglądania się i komentowania czynności – sami wzajemni się kontrolują. 

8. Wydawaj jasne polecenia dotyczące przeprowadzanych ćwiczeń, używaj odpowiedniego dla uczestników języka, przy wydawaniu poleceń prezentował sposób ich wykonywania. 

9. Doceniaj i wyrażaj uznanie dla pracy poszczególnych osób, jak i całej grupy, przy czym należy być bardzo konkretnym. Lepiej jest powiedzieć: „W trakcie całego ćwiczenia byliście bardzo skupieni”, nie zaleca się natomiast mówienia: „Świetnie wam poszło”. 

Edukacja teatralna w podstawie programowej

Przeprowadzona przez autorkę pracy analiza Podstawy programowej nauczania języka polskiego na III etapie kształcenia pod kątem edukacji teatralnej, wykazuje, iż istnieje wiele zapisów, które potwierdzają zasadność, a nawet konieczność jej funkcjonowania w szkole.

            Jak już wcześniej wspomniano teatr to bardzo szeroki temat zainteresowań i inspiracji. Próbę jego omówienia należy rozpocząć od analizy tekstu dramatycznego, co wyraźnie jest zapisane w podstawie programowej:

1.       Teksty poznawane w całości – nie mniej niż 5 pozycji książkowych w roku szkolnym oraz wybrane przez nauczyciela teksty o mniejszej objętości, przy czym nie można pominąć autorów i utworów oznaczonych gwiazdką: […]William Szekspir Romeo i Julia, Molier Świętoszek lub Skąpiec, […], Aleksander Fredro *Zemsta, Adam Mickiewicz […]*Dziady cz. II […].

2.       2. Teksty poznawane w całości lub w części (decyzja należy do nauczyciela): […] Juliusz Słowacki Balladyna […][1].

Kolejnym krokiem jest analiza przeczytanego tekstu. Uczeń nie tylko opisuje odczucia, które wzbudziło w nim dzieło, ale także określa problematykę utworu, przedstawia swoją propozycję odczytania danego tekstu i uzasadnia swoje zdanie. Ponadto nazywa postawy prezentowane w tekście, posługując się pojęciami dotyczącymi pozytywnych i negatywnych wartości. Omawia ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, takie jak miłość, przyjaźń, śmierć, czy cierpienie, dostrzegając przy tym uniwersalne wartości humanistyczne.

Następnie uczeń sytuuje przeczytany utwór w odpowiednim rodzaju literackim oraz wskazuje elementy budujące sam dramat – akt, scena, tekst główny, poboczny, monolog, dialog przy jednoczesnym wskazaniu ich funkcji w tekście.

W zakres analizy tekstu włącza się także umiejętność przedstawienia najistotniejszych treści wypowiedzi w porządku chronologicznym, a także charakteryzowania bohaterów. W tym celu uczeń wyszukuje potrzebne informacje, cytuje fragmenty tekstu, czerpie dodatkowe informacje z przypisu czy didaskaliów. W swojej wypowiedzi uwzględnia również rozpoznane przez niego intencje oraz charakter wypowiedzi bohaterów.

            Nie może też zabraknąć miejsca na interpretację głosową utworu. Nauczyciel powinien zwrócić szczególną uwagę na odpowiednią dykcję, intonację ucznia, która świadczy o jego rozumieniu tekstu.

---

[1] http://bip.men.gov.pl/men_bip/akty_prawne/rozporzadzenie_20081223_zal_4.pdf [online] [dostęp: 30.05.2012] Ze względu na omawiany temat, autorka pracy wyróżniła jedynie teksty dramatyczne.

Cele edukacji teatralnej

Teatr to klucz do poznania i rozwijania osobowości uczniów, ale również możliwość do podjęcia z nimi dyskusji na temat wartości i postaw. Ten rodzaj sztuki uwrażliwia uczniów na piękno słowa mówionego, ale także za pomocą ekspresji wizualnej wyzwala przeżycia estetyczne. To również szansa na wykształcenie w uczniach nawyku uczestnictwa w wydarzeniach kulturalnych przy jednoczesnym uświadomieniu, iż przeszłość, tradycja kulturalna są koniecznymi składnikami współczesności.

Edukacja teatralna daje możliwość stymulowania rozwoju i inspirowania twórczych działań dzieci, między innymi w zakresie czytelnictwa czy tworzenia własnych tekstów. Ma ona budzić w uczniach chęć działalności twórczej, na przykład poprzez pisanie scenariuszy przedstawień teatralnych czy nawet własnych tekstów dramatycznych.

W założeniach nie zabrakło również miejsca na zajęcia mające na celu zapoznanie uczestników zajęć z terminologią teatralną. Uczeń nabywa umiejętności wyjaśnienia ze znaczenia słowa teatr, jak i określenia zadań pozostałych pracowników teatru, jak: aktor, reżyser, sufler, operator, inspicjent, charakteryzator, choreograf. Ponadto definiuje terminy – pantomima, akt, antrakt, dialog, monolog, kreacja, mimika, gest, mowa ciała, prolog. Poznaje również historię teatru, oraz różne rodzaje sztuk teatralnych.

Uczniowie mają również szansę poznać technikę aktorską w praktyce. Rozwijają umiejętności przedstawiania poznanych utworów za pomocą gestu, mimiki, ruchu czy operowania głosem pod względem intonacyjnym.

Zajęcia tego typu mają także cele wychowawcze - integrowanie zespołu klasowego, współistnienie w twórczej, partnerskiej zabawie, umiejętne radzenie sobie z tremą, odwagą sceniczna, gestykulacją. To również nauka współodpowiedzialności i okazja do specyficznych kontaktów między uczniami oraz między dziećmi a nauczycielem, który w czasie tych zajęć zdobywa więcej wiadomości o swoich wychowankach niż w trakcie codziennych lekcji.

Miejsce teatru w szkole

Nie sposób zaprzeczyć, iż podstawowe instytucje wprowadzające dzieci w świat kultury to przede wszystkim dom rodzinny i szkoła. Jednak stopień uczestnictwa młodzieży w życiu kulturalnym zależy od wielu czynników, tak jak na przykład warunki materialne rodziny, które w głównej mierze decydują o korzystaniu z dóbr kultury, ale także własne zainteresowanie kulturą. W obecnej sytuacji to szkoła powinna podejmować rolę animatora szeroko rozumianej edukacji kulturalnej, której ogólnym celem będzie kształtowanie umiejętności dostrzegania dóbr kultury, chęci obcowania z tymi dobrami, wrażliwości kulturalnej, pietyzmu wobec światowego dziedzictwa kulturowego, twórczej percepcji i ekspresji.

Jan Andrzej Fręś zaznacza, że „wśród rozmaitych dziedzin sztuki, stanowiących przedmiot wychowania estetycznego – sztuka dramatyczno-teatralna zajmuje miejsce szczególne”[1]. Przede wszystkim ze względu na swą audiowizualną strukturę, wielopłaszczyznowość oddziaływania wychowawczego oraz zdolność do wywołania silnych napięć emocjonalnych. Bohdan Suchodolski dodaje, że dzięki edukacji teatralnej człowiek staje się pełniejszy, bardziej wrażliwy na sytuacje i losy ludzkie, głębiej zaangażowany w tworzenie rzeczywistości, w której żyje i która warunkuje jego działalność.[2] Dlatego badacze apelują o niepomijanie edukacji teatralnej w procesie kształcenia młodego człowieka, bowiem sztuka teatralna jest jednym z najpiękniejszych i najbardziej wymownych elementów artyzmu. Wywiera duży wpływ na każdego człowieka bez względu na wiek. Jednak by mogła być interpretowana i przeżywana we właściwy sposób, potrzebne jest ku temu specjalne przygotowanie - edukacja. Istnieje ścisły związek między nauczaniem polonistycznym, muzycznym, plastycznym, a teatrem. Aby osiągnąć pełnię przeżyć dostarczanych przez teatr, uczeń powinien rozwijać się w tym kierunku, czemu służą lekcje języka polskiego, ale także teatr szkolny, który ma największą nośność dydaktyczną.

---

[1] J.A. Fręś, Dramat i teatr w szkole średniej, Warszawa 1992, s. 14.

[2] B. Suchodolski, Teatr i szkoła, „Scena” 1970 nr 7, s. 5.

Edukacja teatralna - co to takiego?

Mimo  iż zjawisko edukacji teatralnej istnieje w Polsce od ponad trzydziestu lat, to wciąż można się spotkać z różnymi jej definicjami. Jedni, jak na przykład Jan Wroński, traktują omawiane zjawisko jako zdobywanie wiedzy o teatrze, uczestnictwo w działaniach teatralnych, kontakt z teatralnymi spektaklami, analizę i interpretację utworów dramatycznych[1]. Drudzy, jak Włodzimierz Żardecki, do umiejętności zdobywanych w ramach edukacji teatralnej dodają kształcenie historyczne, które pozwoli i ułatwi w zrozumieniu teatru różnych epok i kultur[2].

Wyżej wymienione elementy pojawiają się przy każdej próbie definiowania omawianego zjawiska. Coraz częściej jednak podkreśla się, że edukacja teatralna nie powinna kształcić jedynie w zakresie teoretycznym, ale również praktycznym poprzez swobodne improwizacje na dany temat, gry i zabawy dramowe, które dają dzieciom możliwość wyrażania swoich uczyć za pomocą ruchów, mimiki i słów, czy wreszcie inscenizacje teatralne prezentowane rodzicom i kolegom z innych klas.

Wobec tak rozbieżnych definicji Halina Machulska proponuje swoją, która łączy wszystkie elementy proponowane przez innych badaczy[3]. Uznaje, że edukację teatralną można podzielić na dwa działy. Pierwszy z nich miałby dotyczyć wiedzy o teatrze, gdzie nauczyciel przekazuje uczniom wiedzę teoretyczną w zakresie historii teatru, jego budowy i form, ale także kształci się w dziecku umiejętność analizy tekstu (dramatów), tworzenia wypowiedzi pisemnej (recenzja) czy pobudzania do dyskusji. Drugi dział odnosi się do zadań praktycznych, które uzyskuje się dzięki dramie. Uczeń występuje tu jako aktor, scenarzysta. Wedle założeń podczas tych zajęć nauczyciel ma możliwość rozwijania w dziecku wiary w siebie, kształtowania pełnej jego osobowości, harmonijnego rozwoju intelektu, uczuć, intuicji i sprawności ciała. Jak zaznacza Machulska wymienione elementy były opisywane już przez Janusza Korczaka, co świadczy o tym, iż samo zjawisko nie jest nowe, ale brakowało specjalistów, którzy podejmą się omówienia tej metody. Dziś w Polce mamy ich blisko czterystu, a ich liczba z roku na rok rośnie.

---

[1] Zob. Teresa Samulczyk – Pawluk , Edukacja teatralna w szkole podstawowej , Kraków 2005, s. 26.

[2] Ibidem.

[3] H. Machulska, Drama w Polsce, [w:] „Drama”, nr 54, s. 17.

Początki...

Parę miesięcy temu narodził się w mojej głowie pomysł założenia bloga dotyczącego edukacji teatralnej w szkole. Chciałabym podzielić się z Wami moimi spostrzeżeniami dotyczącymi konieczności funkcjonowania edukacji teatralnej w szkole, jak i szeregiem korzyści, jakie przynosi. Znajdziecie tu również przykłady ćwiczeń, mających na celu rozwijanie różnorodnych umiejętności polonistycznych, ale nie tylko! Pragnę się z Wami podzielić recenzjami, artykułami, wypowiedziami krytyków, teatrologów i dydaktyków.

Zapraszam do wspólnej lektury! (: